Evde Çocuklar ve Yaşlılar İçin İlk Yardım Bilgisi Neden Önemlidir?

Evde Çocuklar ve Yaşlılar İçin İlk Yardım Bilgisi Neden Önemlidir?

Ev kazaları, özellikle çocuklar ve yaşlı bireyler için ciddi sağlık riskleri oluşturur. Türkiye’de ev içinde meydana gelen travmaların büyük çoğunluğu bu iki yaş grubunu etkiler. Doğru ve zamanında yapılan ilk yardım müdahalesi, hayat kurtarabilir veya kalıcı sakatlıkların önüne geçebilir.

Risk Grupları Kimlerdir?

• 0–6 yaş arası çocuklar: Meraklı, hareketli ve kendini koruma becerileri gelişmemiştir.
• 65 yaş üstü bireyler: Denge problemleri, kas gücünün azalması, görme-koku alma duyularında zayıflama, reflekslerin yavaşlaması travmalara açık hale getirir.

Evde En Sık Görülen Travmalar

• Düşme ve çarpma sonucu oluşan kırık, burkulma, morarma
• Sıcak su, ütü veya ocak teması ile oluşan yanıklar
• Kesikler ve açık yaralar
• Özellikle çocuklarda görülen zehirlenmeler (ilaç, temizlik maddesi vs.)
• Baş bölgesine alınan darbeler ve bilinç kaybı

Aile Bireyleri Ne Yapmalı?

• Her aile bireyi, temel ilk yardım kurallarını öğrenmeli.
• Evde bir ilk yardım çantası bulundurulmalı.
• Çocuk bakıcıları, yaşlı bakıcıları veya yakınlar, basit senaryolarla ilk yardım pratiği yapmalı.
• “112 Acil Servis” nasıl aranır ve hangi bilgiler verilmelidir, öğretilmeli.

İlk Yardım Eğitimine Erişim

• Türk Kızılayı ve Sağlık Bakanlığı’nın sunduğu ücretsiz eğitimler
• YouTube’da ve AFAD uygulamalarında görsel anlatımlı içerikler
• Evde yazılı ve görsel bilgilendirme panoları
• Aile içinde yapılacak düzenli senaryo egzersizleri (örneğin: “baba düştü, ne yaparsın?”)

Doğru eğitim ve hazırlık sayesinde, evde oluşabilecek tehlikeli durumlar kontrol altına alınabilir. Unutmayın, birkaç saniyelik doğru müdahale hayat kurtarır.

Evde Yaşlı veya Çocuk Yakınınıza Travma Durumunda İlk Yardım Eğitimi

Aile bireyleri için adım adım rehber

1. Hazırlık: Önceden Bilinmesi Gerekenler

• Risk değerlendirmesi yapın: Ailede kim risk grubunda? (çocuk, yaşlı, engelli)
• Tehlike belirtilerini öğrenin: Hangi durumda acil yardım çağrılmalı (bkz. madde 6)
• İlk yardım çantasını hazırlayın: bandajlar, antiseptikler, soğuk kompresler, steril gazlı bez, makas, eldiven, turnike

2. “Üç K” İlkesi:

1. Kontrol et – ortam güvenli mi, yaralı tehlikede mi?
2. Kurtar – gerekiyorsa acil yardım çağır (112)
3. Katkı sağla – duruma göre doğru ilk yardım yap

3. En Sık Görülen Travmalara Göre Müdahale Adımları

a) Düşme, ezilme veya burkulma

• Yaralı bölgeyi hareket ettirme.
• Soğuk kompres (havluya sarılmış buz torbası) uygula – 10–15 dakika.
• Kişiyi yatır, yaralı bölgeyi yukarıda tut.
• Ağrı, şişlik, şekil bozukluğu varsa mutlaka hastaneye götür.

b) Kesik

• Eldiven tak.
• Yarayı su ve antiseptik ile temizle (klorheksidin veya miramistin).
• Temiz bir bezle kanamayı 5–10 dakika bastırarak durdur.
• Steril bandaj uygula.
• Derin veya kirli yara varsa sağlık merkezine başvur.

c) Yanık (çocukta veya yaşlıda)

• Yanığa neden olan kaynağı uzaklaştır.
• 15–20 dakika boyunca soğuk (buz değil) suyla yıka.
• Asla yağ, diş macunu veya yoğurt sürme!
• Steril, kuru bir bezle ört.
• Yanık el avuç içinden büyükse hemen doktora git.

d) Baş travması sonrası bilinç kaybı

• Nefes alıp almadığını kontrol et.
• Kişiyi yan yatır.
• Ayağa kalkmasına izin verme.
• Ambulans çağır.
• Yardım gelene kadar yalnız bırakma.

4. Asla Yapılmaması Gerekenler:

• Yarayı kurcalama.
• Yaraya pamuk koyma.
• Bilinçsiz kişiye yemek veya su verme.
• Ezilmiş bölgeye masaj yapma.
• Yaşlı kişi düştüyse zorla kaldırma.

5. Yakınları Nasıl Eğitirsiniz?

• Teori + pratik birleşimi: Ayda bir egzersiz yapın – nasıl pansuman yapılır, nasıl 112 aranır, travma türü nasıl tanınır.
• Görsel malzemeler: Talimatları yazılı ve resimli şekilde hazırlayıp buzdolabına asın.
• Online kaynaklar: YouTube, Türk Kızılayı, AFAD mobil uygulamaları.
• Rol oynama: Çocuklarla “baba düştü, şimdi ne yapacağız?” gibi oyunlar oynayın.

6. Ne Zaman Ambulans Çağrılır? (112)

• Bilinç kaybı
• Kasılma (nöbet)
• Kalça, omurga, kafa kırığı şüphesi
• Durdurulamayan kanama
• Geniş yanık alanı (bir el büyüklüğünden fazla)
• Kusma, uyku hali veya baş ağrısı eşliğinde kafa travması
• Travma sonrası çocukta yüksek ateş

7. Travma Sonrası Destek

• Yaralı kişiyi sakinleştir.
• Yardımın yolda olduğunu anlat.
• Suçlayıcı konuşmalardan kaçın.
• İlk yardım adımlarını doğru uygulayıp uygulamadığınızı kontrol et.
• Travma hafif bile görünse yaşlı ya da çocukta mutlaka doktora haber verin.

Kaynaklar:

Prevalence and determinants of home accidents among Turkish older men and women

Fracture analysis of working-age adults in Turkey: a 7-year national registry study

The 4 Most Common Turkey Trot Injuries Doctors See Every Year

 Frequency and Associated Factors of Home Injuries in Pre-school Children over 3 Years of Age

Incidence and Causes of Home Accident at Ankara Cigiltepe Apartments in Turkey

Sağlıklı Beslenme: Uzun Ömür ve Aktif Yaşamın Temeli

Doğru beslenme, her yaşta sağlığın korunmasında kilit rol oynar. İnsan vücudu yaşla birlikte sürekli değişir ve beslenme ihtiyaçları da bu değişimlere göre şekillenir. Sağlıklı ve dengeli beslenme, metabolizmanın düzenlenmesine, bağışıklığın güçlenmesine, kilonun korunmasına ve kronik hastalıkların riskinin azaltılmasına yardımcı olur. Aşağıda, yaşamın farklı dönemlerinde beslenmenin önemini ve Türk mutfağına uygun pratik bir beslenme rehberini bulabilirsiniz.

Neden Her Yaşta Beslenme Önemlidir?

Çocuklar (0–12 yaş)

Vücuttaki değişimler: Hızlı büyüme, organların ve sistemlerin gelişimi, bağışıklık ve sinir sisteminin olgunlaşması.
Beslenme: Yüksek protein, kalsiyum, demir, D, A, C vitaminleri ve omega-3 yağ asitlerine ihtiyaç duyulur.
Beslenmenin rolü: Sağlıklı büyümeye, beyin gelişimine katkı sağlar; raşitizm ve anemi riskini azaltır.

Ergenler (13–18 yaş)

Değişimler: Hormonel değişiklikler, büyüme atakları, ergenliğin başlaması.
Beslenme: Protein, çinko, B grubu vitaminler, demir (özellikle kızlarda) açısından zengin beslenme gerekir.
Rolü: Obezite, akne ve demir eksikliği riskini azaltır, kemik gelişimini destekler.

Yetişkinler (19–39 yaş)

Değişimler: Büyüme tamamlanır, metabolizma dengelenir, yaşam tarzı şekillenir.
Beslenme: Makro ve mikro besin ögeleri dengelenmelidir.
Rolü: Stresi azaltır, üreme sağlığını destekler, kilo kontrolüne yardımcı olur.

40 yaş sonrası kadın ve erkekler

Değişimler: Metabolizma yavaşlar, hormonlarda değişim başlar (kadınlarda perimenopoz), kalp-damar ve metabolik hastalık riski artar.
Beslenme: Lif, antioksidanlar, B grubu vitaminler, D vitamini, kalsiyum ve omega-3 açısından zengin diyet önerilir.
Rolü: Yaşlanma sürecini yavaşlatır, osteoporoz, tip 2 diyabet ve hipertansiyonu önlemeye yardımcı olur.

Perimenopozdaki Kadınlar (40–55 yaş)

Değişimler: Östrojen seviyelerinde düşüş, kilo dalgalanmaları, osteoporoz ve kardiyovasküler hastalık riski artışı.
Beslenme: Kalsiyum, magnezyum, fitoöstrojen (soya ürünleri), lif açısından zengin diyet önerilir.
Rolü: Hormon dengesini destekler, menopoz semptomlarını hafifletir, kemik sağlığını korur.

İleri yaş (60+ yaş)

Değişimler: Kas kütlesinde azalma, besin emiliminde bozulma, bağırsak hareketlerinde yavaşlama.
Beslenme: Protein, kalsiyum, D vitamini, B12 vitamini ve lif açısından zengin gıdalar tüketilmelidir.
Rolü: Sarkopeniyi önler, bilişsel işlevleri korur, bağışıklığı destekler.

Sağlıklı Beslenme Listesi: Neler Olmalı?

– Tam tahıllar (bulgur, kinoa, yulaf)
– Sebze ve meyve (günde en az 5 porsiyon)
– Sağlıklı yağlar (zeytinyağı, ceviz, keten tohumu, balık)
– Protein: Yağsız et, baklagiller, yumurta, yoğurt, peynir
– Fermente süt ürünleri (kefir, yoğurt, ayran)
– Bol su (günde 1.5–2 litre)

Sınırlanmalı:

• Kızartmalar
• Şekerli tatlılar ve pastalar
• İşlenmiş et ürünleri, trans yağlar
• Gazlı ve şekerli içecekler

Haftalık Örnek Menü: Türk Mutfağıyla Sağlıklı Beslenme

Sonuç:

Doğru beslenme, yaşamın her evresinde sağlık için bir yatırımdır. Yaşa bağlı değişimleri dikkate alarak beslenme düzenini oluşturmak; enerji düzeyini yükseltir, hastalıkları önler ve yaşam kalitesini artırır.

Beslenme uzmanı, endokrinolog veya aile hekiminizi Tedolog.com üzerinden kolayca bulun — sağlıklı yaşama bugün adım atın!

Kaynaklar:

Nutrition

Healthy Diet for Healthy Aging

Role of Nutrition in Mental Health a Public Health Matter

Kid’s Healthy Eating Plate

Healthy Eating Plate

Kolesterolü Düşürmek: Beslenme, Alışkanlıklar ve Nelere Dikkat Edilmeli

Kolesterolü Düşürmek: Ne Yiyelim, Nelere Dikkat Edelim?

Kolesterol, vücutta hayati öneme sahip yağsı benzeri bir maddedir. Hücre zarlarının yapısında bulunur, D vitamini sentezinde ve kortizol, östrojen, progesteron ve testosteron gibi steroid hormonların öncülsüdür. Ancak “kötü” kolesterol olarak bilinen LDL seviyesinin yüksek olması, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Kolesterol Çeşitleri:

• Yüksek Yoğunluklu Lipoproteinler (HDL): “İyi” kolesteroldür. Fazla kolesterolü damarlardan karaciğere taşıyarak temizlenmesini sağlar.
• Düşük Yoğunluklu Lipoproteinler (LDL): “Kötü” kolesteroldür. Fazlası damar çeperlerinde birikerek aterosklerotik plakların oluşmasına neden olur.

Kolesterol Ne Zaman Zararlı Olur?

LDL seviyeleri yüksek olduğunda, bu lipoproteinler damar duvarına geçer ve burada oksitlenir. Bu durum inflamasyonu tetikler, bağışıklık hücrelerini bölgeye çeker ve zamanla damar duvarında plak oluşumu gerçekleşir. Bu plaklar damarları daraltarak aşağıdaki hastalıklara neden olabilir:

• Koroner arter hastalığı
• Kalp krizi
• Felç (inme)
• Periferik arter hastalığı

Kolesterol Yükseltici Faktörler:

• Genetik yatkınlık
• Aşırı doymuş yağ tüketimi
• Fiziksel hareketsizlik
• Obezite
• Sigara içmek
• Diyabet ve metabolik sendrom

Türk Mutfağında Kolesterole Etki Eden Yiyecekler:

Kolesterolü Yükseltici Geleneksel Yiyecekler:

• Kavurma
• Kokoreç
• Bol yağlı börekler
• Kaymak
• Kuzu etli ve yağlı et yemekleri

Kolesterolü Düşürmeye Yardımcı Yiyecekler:

• Mercimek çorbası
• Greyfurt
• Etsiz çiğ köfte
• Zeytinyağlı ege yemekleri
• Patlıcan, kabak, ıspanak gibi sebzeler
• Ceviz, badem gibi kuruyemişler
• Hibiskus çayı ve yeşil çay

Erkek ve Kadınlarda Kolesterolün Etkileri:

• Erkeklerde, yüksek kolesterol genç yaşta kalp krizi riskini artırır.
• Kadınlarda, menopoz sonrası kolesterol düzeyleri artar ve felç ile kalp damar hastalıkları riski yükselir.

Kolesterolü Düşürmeye Yardımcı Alışkanlıklar:

• Her gün en az 30 dakika egzersiz
• Trans ve doymuş yağları azaltmak
• Bitkisel yağlar kullanmak (zeytinyağı, keten tohumu yağı)
• Posadan zengin beslenmek (sebze, meyve, yulaf)
• Haftada 2-3 kez balık tüketmek
• Kilonuzu ve kan şekerinizi kontrol altında tutmak
• Sigarayı bırakmak

Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

• Total kolesterol > 200 mg/dL
• LDL > 130 mg/dL
• HDL < 40 mg/dL (erkeklerde), < 50 mg/dL (kadınlarda)
• Ailede kalp-damar hastalıkları geçmişi varsa

Sonuç:

Kolesterol, vücudumuz için gerekli bir maddedir ancak fazlası zararlı olabilir. Düzenli beslenme ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları ile kontrol altına alınabilir.

🔎 Kendi ihtiyacınıza uygun iç hastalıkları uzmanı, kardiyolog veya beslenme uzmanını Tedolog.com üzerinden kolayca bulabilirsiniz.

Kaynakça:

1. Meriç Şeyma Duman, “Ottoman Contribution to Medicine: The First Vaccine Applications”
2. İlter Uzel, “Şerafeddin Sabuncuoğlu ve Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye”
3. Ekmeleddin İhsanoğlu, “Science, Technology and Learning in the Ottoman Empire”
4. Fatih Artvinli, “The Birth of Modern Psychiatry in the Ottoman Empire”
5. Nuran Yıldırım, “History of Ottoman Hospitals”
6. Gülbün Bayraktar, “Ottoman Medicine and Medical Institutions”

Türkiye ve Osmanlı’da Tıbbın Tarihi: Gurur Duyabileceğimiz Başarılar

Türkiye ve Osmanlı’da Tıbbın Tarihi: Gurur Duyabileceğimiz Başarılar

Eğer Osmanlı tıbbını sadece “hastaya birkaç ot içirip dua etmek” sanıyorsanız, büyük bir yanılgı içindesiniz! Osmanlılar, sağlık alanında devrim niteliğinde adımlar attı. Dönemlerinin çok ötesinde bir tıp anlayışı geliştirdiler. Bugün modern tıbbın temel taşlarından bazıları, bu topraklarda atılmıştır.
Peki, Osmanlılar tıp dünyasına hangi yenilikleri kazandırdı? Türkiye bu alanda neden haklı bir gurur taşıyor?

Dünyanın İlk Çiçek Aşısı Osmanlı’da mı Uygulandı?

Evet, en büyük başarımızdan başlayalım! Osmanlı’da çiçek hastalığına karşı geliştirilen aşılama yöntemi, Batı dünyasına ilham kaynağı oldu.
Avrupa’da yaygın bir inanışa göre, çiçek hastalığına karşı ilk aşıyı İngilizler buldu. Oysa, 17. yüzyıldan itibaren Osmanlı kadınları “variolasyon” adı verilen bir yöntemle bağışıklık kazandırıyordu.
Bu yöntemde, hafif hastalık geçiren bir kişiden alınan virüs, sağlıklı bireylere uygulanıyordu. Böylece hastalık kontrol altına alınabiliyordu.
1717 yılında İngiltere’nin Osmanlı büyükelçisinin eşi Lady Mary Wortley Montagu, İstanbul’daki bu uygulamayı gözlemledi. Londra’ya yazdığı mektuplarda variolasyonu detaylıca anlattı. Sonuç olarak, Osmanlı’da zaten yüzyıllardır var olan aşılama yöntemi, Avrupa’ya taşındı.

Dünyanın İlk Müzik Terapili Ruh Sağlığı Hastanesi

Orta Çağ Avrupa’sında ruh hastaları “şeytan girmiş” diye zincire vurulurken, Osmanlı çok daha insancıl bir yöntem geliştirdi.
1488 yılında açılan Edirne Darüşşifası, bu yaklaşımın en güzel örneklerinden biridir. Ney, rebab ve ud gibi enstrümanlarla hastalara müzik dinletildi. Ayrıca özel su düzenekleri kullanılarak hastaların rahatlaması sağlandı.
Bu yöntemler, modern psikoterapi yaklaşımlarına öncülük edecek kadar ileri görüşlüydü.

Hijyen ve Hastane Kültüründe Devrim

Sadece hastalıkları tedavi etmekle yetinmediler; hijyen konusunda da büyük bir devrim gerçekleştirdiler.
13. yüzyıldan itibaren Osmanlı şehirlerinde kurulan darüşşifalarda temizlik kurallarına büyük önem verildi. Hastalar, hijyenik koşullarda tedavi edildi.
Örneğin II. Bayezid Darüşşifası, bu anlayışın en çarpıcı örneklerinden biridir. Avrupa’da doktorlar ellerini bile yıkamadan ameliyat yaparken, Osmanlı tabipleri hijyen kurallarına titizlikle uyuyordu.

İlk Modern Cerrahi Kitap: Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye

Osmanlı tıbbının öncülerinden Sabuncuoğlu Şerefeddin, 15. yüzyılda Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye adlı önemli bir eser kaleme aldı.
Bu kitap, katarakt ameliyatlarından kırık çıkık tedavilerine kadar birçok operasyonu sistematik biçimde ele aldı.
Sabuncuoğlu’nun tarif ettiği bazı teknikler, modern tıbbın temellerini oluşturdu. Dahası, bu eser sadece Osmanlı’da değil, İslam dünyasında da ilk sistematik cerrahi kitabı oldu.

Osmanlı’da İlk Resmi Eczane Açıldı

1757 yılında İstanbul’da Osmanlı’nın ilk resmi eczanesi faaliyete geçti. Ancak unutmamak gerekir ki, şifahanelerde yüzyıllardır eczacılık uygulanıyordu.
Osmanlı eczacıları, bitkisel ilaçlar, tentürler, şuruplar ve merhemler üreterek hastalıklarla mücadelede önemli rol oynadı.
Ayrıca, zamanla kimyasal bileşenler içeren ilaçların üretiminde de önemli adımlar attılar.

Sonuç: Osmanlı Tıbbı Bir Devrimdi!

Özetle, Türkiye tıp tarihine birçok değerli katkı yaptı.
İlk aşılama yöntemleri, müzik terapili ruh hastaneleri, hijyenik hastaneler, gelişmiş cerrahi teknikler ve modern eczacılığın temelleri — hepsi Osmanlı’nın ileri görüşlülüğünü gözler önüne seriyor.
Bugün modern tıp, büyük ölçüde Osmanlı’da atılan bu temeller üzerine inşa edilmiştir.

Kaynakça:

1. Meriç Şeyma Duman, “Ottoman Contribution to Medicine: The First Vaccine Applications”
2. İlter Uzel, “Şerafeddin Sabuncuoğlu ve Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye”
3. Ekmeleddin İhsanoğlu, “Science, Technology and Learning in the Ottoman Empire”
4. Fatih Artvinli, “The Birth of Modern Psychiatry in the Ottoman Empire”
5. Nuran Yıldırım, “History of Ottoman Hospitals”
6. Gülbün Bayraktar, “Ottoman Medicine and Medical Institutions”

25 Nisan Dünya DNA Günü: Bilimin Çift Sarmallı Zaferi

25 Nisan Dünya DNA Günü: Bilimin Çift Sarmallı Zaferi

DNA’nın yapısının keşfi, sadece biyolojiyi değil, tıbbı, tarımı ve insanın kendini anlama biçimini kökten değiştirdi. 25 Nisan Dünya DNA Günü vesilesiyle bu olağanüstü molekülün hikâyesine ve bugünkü etkilerine birlikte bakalım.

Her Şey Nasıl Başladı?

DNA ilk kez 1869 yılında İsviçreli biyokimyacı Friedrich Miescher tarafından keşfedildi ve “nüklein” olarak adlandırıldı.
Ama büyük devrim, 1953 yılında James Watson ve Francis Crick’in, Rosalind Franklin ve Maurice Wilkins’in X-ışını kristalografisi verilerine dayanarak DNA’nın çift sarmallı yapısını açıklamasıyla geldi.

Rosalind Franklin’in ünlü “Fotoğraf 51” çalışması, bu keşfin temel taşlarından biri oldu. Ne yazık ki Franklin’in katkısı uzun yıllar yeterince takdir edilmedi.

Neden DNA’nın Keşfi Bu Kadar Önemliydi?

1. BRCA1 ve BRCA2 Gen Mutasyonları – Meme ve Over Kanseri

BRCA1 ve BRCA2 genlerindeki mutasyonlar, bireylerin meme ve over kanseri riskini önemli ölçüde artırır. Bu mutasyonların tespiti, risk altındaki bireylerin erken tarama programlarına dahil edilmesini sağlar. Ayrıca, PARP inhibitörleri gibi hedefe yönelik tedaviler, BRCA mutasyonu taşıyan hastalarda etkili bir tedavi seçeneği sunar.​

2. CFTR Gen Mutasyonları – Kistik Fibrozis

CFTR genindeki mutasyonlar, kistik fibrozis hastalığının temel nedenidir. Bu mutasyonların anlaşılması, CFTR modülatörleri gibi ilaçların geliştirilmesine olanak tanımıştır. Bu ilaçlar, CFTR proteininin işlevini düzeltmeyi hedefleyerek hastalığın semptomlarını hafifletir ve yaşam kalitesini artırır.​

3. HTT Gen Mutasyonu – Huntington Hastalığı

HTT genindeki mutasyon, Huntington hastalığına yol açar. Bu genin keşfi, hastalığın genetik temellerinin anlaşılmasını sağlamış ve gen terapisi gibi yeni tedavi yaklaşımlarının geliştirilmesine zemin hazırlamıştır.​

4. BCR-ABL1 Gen Füzyonu – Kronik Myeloid Lösemi (KML)

BCR-ABL1 gen füzyonu, KML’nin temel nedenidir. Bu genetik anomali, tirozin kinaz inhibitörleri (TKI) ile hedeflenerek hastalığın kontrol altına alınmasını sağlar. Bu tedavi yaklaşımı, KML’nin tedavisinde devrim yaratmıştır.​

5. EGFR Gen Mutasyonları – Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanseri

EGFR genindeki mutasyonlar, küçük hücreli dışı akciğer kanserinin belirli alt tiplerinde görülür. Bu mutasyonların tespiti, EGFR tirozin kinaz inhibitörleri gibi hedefe yönelik tedavilerin uygulanmasına olanak tanır. Bu tedaviler, hastalığın ilerlemesini yavaşlatır ve yaşam süresini uzatır.​

6. HER2 Gen Aşırı Ekspresyonu – Meme Kanseri

HER2 geninin aşırı ekspresyonu, meme kanserinin agresif bir alt tipinde görülür. Bu durum, trastuzumab gibi HER2 hedefli tedavilerin geliştirilmesine yol açmıştır. Bu tedaviler, HER2 pozitif meme kanseri hastalarında yaşam süresini uzatır ve hastalığın tekrarlama riskini azaltır.​

7. KRAS G12C Mutasyonu – Kolorektal Kanser

KRAS G12C mutasyonu, kolorektal kanserin belirli bir alt tipinde görülür. Bu mutasyonun tespiti, KRAS G12C inhibitörleri gibi hedefe yönelik tedavilerin uygulanmasına olanak tanır. Bu tedaviler, hastalığın ilerlemesini yavaşlatır ve yaşam süresini uzatır.​

8. TP53 Gen Mutasyonları – Çeşitli Kanser Türleri

TP53 genindeki mutasyonlar, birçok kanser türünde görülür ve genellikle kötü prognozla ilişkilidir. Bu mutasyonların tespiti, TP53 hedefli tedavilerin geliştirilmesine olanak tanır. Bu tedaviler, kanser hücrelerinin büyümesini durdurur ve tümörleri küçültür.​

9. DMD Gen Mutasyonu – Duchenne Musküler Distrofi

DMD genindeki mutasyon, Duchenne musküler distrofiye neden olur. Bu genin keşfi, gen terapisi yaklaşımlarının geliştirilmesine yol açmıştır. FDA tarafından onaylanan Elevidys adlı gen terapisi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmayı hedefler.

10. ETS2 Gen ve Bağışıklık Sistemi – İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları (IBD)

ETS2 geninin belirli bir DNA bölgesi, bağışıklık hücrelerinde inflamasyonu artırır. Bu keşif, Crohn hastalığı gibi IBD’lerin tedavisinde yeni hedeflerin belirlenmesine olanak tanır. Mevcut ilaçların bu genetik yolu hedef alarak inflamasyonu azaltabileceği düşünülmektedir.

DNA’nın keşfi, genetik biliminin temel taşlarından biri olarak, birçok hastalığın anlaşılması ve tedavisinde devrim yaratmıştır. Bu keşif, tıptan tarıma, adli bilimlerden çevre korumaya kadar birçok alanda yenilikçi uygulamaların geliştirilmesine olanak tanımıştır. Gelecekte, genetik biliminin ilerlemesiyle birlikte, daha etkili ve kişiye özel tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi beklenmektedir.​

Bugün Genetik Nerede?

Günümüzde genetik sadece laboratuvarlarda değil, hayatın her alanında söz sahibi:

• Kişiselleştirilmiş tıp: Tedaviler artık bireyin genetik profiline göre düzenleniyor.
• Earth BioGenome Projesi: Yeryüzündeki tüm ökaryot canlıların genomlarının haritalanması hedefleniyor.
• Etik sorular: Genetik düzenleme, veri gizliliği ve teknolojiye erişim gibi konular toplumsal tartışmalar yaratıyor.

Sonuç: DNA Geleceğin Anahtarı

DNA’nın yapısının anlaşılması, bilimin en büyük başarılarından biridir. Bugün genetik; hastalıkları önlemenin, yaşam kalitesini artırmanın ve doğayı korumanın temel araçlarından biridir.

Ancak bu büyük güç, büyük sorumluluk da getirir. Bilimi ilerletirken etik değerleri göz ardı etmeden, tüm insanlık için fayda sağlayacak çözümlere odaklanmalıyız.

Kutlu olsun, çift sarmal! Bilim, senin izinden giderek daha sağlıklı ve bilinçli bir geleceği inşa ediyor.

Kaynaklar:

Genetics and Molecular Research: Real-World Applications of Gene Discovery in Agriculture

PubMed Central: Applications of DNA Technologies in Agriculture

FDA Approves First Colorectal Cancer Treatment that Targets G12C KRAS Gene

KRAS: A Druggable Target in Colon Cancer Patients

Cystic Fibrosis

Reactions: Recognizing more contributors to the discovery of DNA’s structure, and paying attention to the supramolecular factor in AI

Three things we learnt from the discovery of DNA’s structure

 From Lab to Life: Real-World Applications of Gene Discovery in Agriculture and Food Security

Francis Crick, Rosalind Franklin, James Watson, and Maurice Wilkins

Why Is The Discovery of DNA Important? How DNA Revolutionised Medicine?

Anemi: Türleri, Belirtileri, Tanı ve Tedavi

Anemi: Türleri, Belirtileri, Tanı ve Tedavi 

Anemi, kırmızı kan hücrelerinin (eritrositler) veya kandaki hemoglobin düzeyinin azalmasıyla karakterize edilen, dokulara yeterli oksijen taşınamamasına yol açan yaygın bir sağlık sorunudur. Kadınlar ve çocuklar arasında dünyada ve Türkiye’de en sık görülen hastalıklardan biridir.

Anemi Türleri:

• Demir eksikliği anemisi: En yaygın anemi türüdür ve hemoglobin üretimi için gerekli olan demirin eksikliğinden kaynaklanır.
• Megaloblastik anemi: B12 vitamini veya folik asit eksikliğine bağlı olarak gelişir.
• Hemolitik anemi: Kırmızı kan hücrelerinin erken yıkımı ile oluşur.
• Aplastik anemi: Kemik iliğinin yeterli hücre üretememesi nedeniyle ortaya çıkar.
• Kalıtsal anemiler: Talasemi, orak hücre anemisi ve herediter sferositoz gibi genetik geçişli hastalıkları içerir.

Türkiye’de Aneminin Yaygınlığı:

Türkiye Sağlık Bakanlığı ve çeşitli araştırma kurumlarına göre, demir eksikliği anemisi en yaygın anemi türüdür. Üreme çağındaki kadınların %20 ila %40’ında demir eksikliği görülmektedir. 5 yaş altı çocuklarda bu oran %35’e kadar çıkmaktadır.

Aneminin en sık görüldüğü bölgeler:

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi
• Doğu Anadolu Bölgesi
• Sağlık hizmetlerine erişimin kısıtlı olduğu kırsal bölgeler

Başlıca nedenler:

• Demir açısından zengin gıdaların yeterince tüketilmemesi
• Paraziter enfeksiyonlar (özellikle bağırsak parazitleri)
• Aşırı adet kanamaları
• Sık aralıklarla yapılan doğumlar

Anemi Tanısı Nasıl Konur?

En yaygın tanı yöntemi tam kan sayımıdır. Bu test ile şu değerler değerlendirilir:

• Hemoglobin düzeyi (Kadınlarda <12 g/dl, erkeklerde <13 g/dl)
• Hematokrit
• Eritrosit sayısı
• Ortalama eritrosit hacmi (MCV)

Ek testler:

• Ferritin düzeyi
• Serum demiri ve total demir bağlama kapasitesi (TİBC)
• B12 vitamini, folik asit düzeyleri

Gebelikte Anemi:

Gebelikte kan hacmi %30–50 oranında artar, bu da hemoglobin konsantrasyonunda görece düşüşe neden olur. Türkiye’de gebeliğe bağlı anemi önemli bir halk sağlığı sorunudur; özellikle üçüncü trimesterde hamile kadınların %25 ila %40’ında anemi görülmektedir.

Riskleri:

• Erken doğum
• Düşük doğum ağırlığı
• Anne için doğum sonrası yorgunluk ve yavaş iyileşme

Korunma: Gebeliğin erken dönemlerinde demir ve folik asit takviyesi yapılmalıdır.

Kalıtsal Anemiler:

Talasemi: Türkiye, özellikle Akdeniz ve Çukurova bölgelerinde talasemi taşıyıcılığı açısından yüksek riskli ülkeler arasında yer alır. Bu bölgelerde nüfusun %10’una kadarında beta-talasemi taşıyıcılığı saptanmıştır. Beta-talasemi, hemoglobinin beta zincirlerinin üretimindeki bozuklukla karakterize edilir. Kronik hipokromik anemiye yol açar ve bazı hastalarda düzenli kan transfüzyonu gerekebilir.

Orak hücreli anemi (Orak hücre hastalığı): Kırmızı kan hücrelerinin orak şeklini alarak daha hızlı yıkılması ve damar tıkanıklıklarına neden olması ile karakterizedir. Bu durum ağrılı krizlere ve organ hasarına neden olabilir. Türkiye’de nadir olmakla birlikte bazı bölgelerde vakalar bildirilmektedir.

Herediter sferositoz ve diğer hemoglobinopatiler de tanı konulması gereken genetik hastalıklardandır.

Genetik danışmanlık ve doğum öncesi tarama: Özellikle yüksek riskli bölgelerde, çocuk sahibi olmak isteyen çiftlere genetik danışmanlık verilmesi ve taşıyıcılık testi yapılması önerilir.

Anemi Belirtileri:

• Sürekli yorgunluk
• Halsizlik
• Baş dönmesi
• Eforla nefes darlığı
• Soluk cilt ve mukozalar
• Baş ağrısı
• Kalp çarpıntısı
• Soğuk el ve ayaklar

Korunma Yolları:

• Demir açısından zengin beslenme (kırmızı et, baklagiller, ıspanak)
• Demir ile zenginleştirilmiş gıdaların kullanımı (okullarda uygulanan programlar)
• Çocuklarda, gençlerde ve üreme çağındaki kadınlarda düzenli taramalar
• Periyodik sağlık kontrolleri

Tedavi:

• Demir takviyeleri (Türkiye’de ferrosülfat, ferum-hekzan, şurup ve kapsül formları yaygın olarak kullanılmaktadır)
• B vitamini ve folik asit desteği
• Ağır vakalarda hastaneye yatış ve kan transfüzyonu

Sonuç:

Sizde veya yakınlarınızda yukarıdaki belirtiler varsa, anemiyi ciddiye almalı ve zaman kaybetmeden bir sağlık profesyoneline başvurmalısınız. Tedolog.com üzerinden uzman dahiliyeciler, hematologlar ve aile hekimlerine kolayca ulaşabilir, uygun tedavi planına ulaşabilirsiniz.

Kaynaklar:

A National Registry of Thalassemia in Turkey: Demographic and Disease Characteristics of Patients, Achievements, and Challenges in Prevention

How will your doctor know you have anemia?

Anemia

The prevalence of anemia, iron deficiency, and iron deficiency anemia in adult migrants in Nigde, Turkey

Anemia in Pregnancy

Diagnostic approach to anemia in adults

Anemia encyclopedy

Hemofili; Belirtiler, Tanı, Tedavi ve Yaşamla İlgili Her Şey

17 Nisan Dünya Hemofili Günü: Belirtiler, Tanı, Tedavi ve Yaşamla İlgili Her Şey

Hemofili, kanın normal şekilde pıhtılaşmasını engelleyen, nadir görülen kalıtsal bir kan hastalığıdır. Eksik pıhtılaşma faktörleri nedeniyle oluşan bu durum, küçük yaralanmalarda bile ciddi kanamaların yaşanmasına neden olabilir.

17 Nisan, her yıl Dünya Hemofili Günü olarak anılır ve bu özel günün amacı hastalıkla ilgili farkındalığı artırmak ve hemofiliyle yaşayan bireyleri desteklemektir.

Hastalığın Tarihçesi

Hemofili çok eski zamanlardan beri bilinen bir hastalıktır. İlk belirtileri M.S. 2. yüzyılda, bazı çocukların sünnet sonrası uzun süre kanamasıyla ilgili Yahudi metinlerinde yer almıştır. “Hemofili” terimi ilk kez 19. yüzyılda kullanılmıştır.

Bu hastalık sıklıkla Avrupa kraliyet aileleriyle ilişkilendirilir. Özellikle Rus Çarı II. Nikolay’ın oğlu Aleksi Romanov, hemofili hastasıydı. Bu nedenle hastalık zamanla “kraliyet hastalığı” olarak da anılmıştır.

Ebeveynler İçin Belirtiler: Hemofili Nasıl Fark Edilir?

Hemofili, pıhtılaşma faktörü VIII (hemofili A) veya IX (hemofili B) eksikliği nedeniyle kanın düzgün pıhtılaşmadığı genetik bir hastalıktır. Başlıca belirtileri arasında yaralanmalardan sonra uzun süreli kanamalar, sık burun kanamaları, eklem ve kas kanamaları yer alır.

Ebeveynler aşağıdaki belirtileri gözlemleyerek çocuklarında hemofili olup olmadığından şüphelenebilir:

• Sık ve kolay morarma: Küçük darbelerde bile ciltte büyük morlukların oluşması.
• Uzun süren kanamalar: Küçük kesiklerde, aşı sonrası veya diş tedavilerinde uzun süren kanamalar.
• Eklemlerde kanama: Diz, dirsek ve ayak bileği gibi eklemlerde şişlik, ağrı ve hareket kısıtlılığı.
• Sebepsiz kanamalar: Burun kanaması veya diş eti kanamaları gibi görünürde bir neden olmadan oluşan kanamalar.

Bu belirtiler görüldüğünde en kısa sürede doktora başvurulması büyük önem taşır.

Erken Tanı Yöntemleri

Hemofili tanısı ne kadar erken konulursa, tedavi o kadar etkili olur. Erken tanı için şu yöntemler kullanılır:

• Aile öyküsünün incelenmesi: Ailede hemofili vakası olup olmadığı sorgulanır.
• Kan testleri: Kanın pıhtılaşma süresi ve pıhtılaşma faktörleri (faktör VIII ve IX) düzeyleri ölçülür.
• Genetik testler: Sorumlu genlerdeki mutasyonlar araştırılır.

Bebeklerde doğum sonrası yapılan topuk kanı testleri veya şüpheli durumlarda özel hematolojik testlerle tanı konulabilir.

Modern Tedavi Yöntemleri

Hemofili tedavisinde amaç, eksik olan pıhtılaşma faktörlerini yerine koymaktır:

• Faktör replasman tedavisi: Faktör VIII veya IX konsantrelerinin damar yoluyla verilmesiyle kanama durdurulur ya da önlenir.
• Profilaktik tedavi: Düzenli olarak pıhtılaşma faktörü verilerek kanamaların önüne geçilir ve eklem hasarları önlenir.
• Gen tedavisi: Hastalığa neden olan genetik bozukluğun düzeltilmesini hedefleyen, umut vadeden yeni bir yöntemdir.

Modern tedaviler sayesinde hastalar daha uzun ve kaliteli bir yaşam sürebilmektedir.

Geleneksel olarak hemofili, eksik pıhtılaşma faktörlerinin hastaya verildiği replasman tedavisi ile tedavi edilmektedir. Ancak bu, düzenli intravenöz infüzyonlar gerektirir ve inhibitör geliştirme riski ile ilişkilidir. Son yıllarda Türkiye’de hemofili A ve B hastaları için başarılı klinik gen terapisi denemeleri gerçekleştirilmiştir. Ülkenin hemofili B hastaları için ilk gen terapisi 2020 yılında, hemofili A hastaları için ise 2021 yılında Ege Üniversitesi’nde gerçekleştirilmiştir. Gen tedavisi, işlevsel bir gen sunarak hastalığın altında yatan nedeni ele almayı ve potansiyel olarak tam bir tedaviye yol açmayı amaçlamaktadır.

Hemofilili Bireyler İçin Yaşam Kısıtlamaları

Hemofili hastaları günlük yaşamda bazı kısıtlamalarla karşılaşabilir:

• Fiziksel aktiviteler: Temas içeren sporlardan ve düşme riski yüksek faaliyetlerden kaçınılmalıdır.
• Meslek seçimi: Fiziksel travma riski yüksek işlerde çalışmak önerilmez.
• Tıbbi müdahaleler: Diş çekimi, ameliyat gibi işlemler öncesi özel hazırlık gerekir.

Ancak düzenli takip ve uygun tedaviyle bireyler sosyal, mesleki ve aile hayatlarında aktif rol alabilirler.

Türkiye’de Hemofili İstatistikleri

Türkiye’de hemofili sıklığı yaklaşık her 5.000 erkek doğumda 1 olarak belirlenmiştir. En sık görülen tipi Hemofili A (Faktör VIII eksikliği), onu Hemofili B (Faktör IX eksikliği) takip eder.

Son yıllarda Türkiye’de tanı ve tedavi olanaklarında ilerlemeler kaydedilmiştir. Ancak modern tedavilere erişim, düzenli faktör takibi ve hasta eğitimi konularında hâlâ gelişime ihtiyaç vardır.

Hemofili ile Yaşamış Ünlü Kişiler

Hemofiliye rağmen dikkat çeken hayatlar süren bazı tanınmış isimler şunlardır:

• Aleksi Romanov: Rus Çarı II. Nikolay’ın oğlu, hemofilisi nedeniyle ülke yönetimi üzerinde önemli siyasi etkiler doğurmuştur.
• Ryan White: ABD’de hemofili nedeniyle aldığı kan ürününden HIV kapan bir gençti. HIV/AIDS farkındalığının artmasına büyük katkı sağladı.

Bu örnekler, hemofiliyle yaşamanın mümkün olduğunu ve doğru destekle bireylerin güçlü bir yaşam sürdürebileceğini göstermektedir.

Sonuç ve Çağrı

Eğer çocuğunuzda hemofili belirtileri görüyorsanız ya da bu konuda uzman desteğine ihtiyaç duyuyorsanız, Tedolog.com üzerinden alanında uzman doktorlarımızla iletişime geçin. Erken tanı ve doğru tedavi ile sağlıklı bir yaşam mümkün!

Kaynaklar

1. Mayo Clinic. Hemophilia – Symptoms and causes.
2. NYU Langone Health. Diagnosing Hemophilia in Children.
3. Cleveland Clinic. What Is Hemophilia?
4. Zülfikar B., Koç B., Şahin F. “Retrospective analysis of hemophilia B in Turkey: identifying main characteristics and treatment options.”
5. Hemophilia News Today. “6 famous people with hemophilia.”

Menopoz Döneminin Evreleri

Menopoz Döneminin Evreleri

Menopoz, kadın yaşamının doğal bir evresidir ve adet döngüsünün sona ermesiyle birlikte üreme yetisinin kaybedildiği bir dönemi ifade eder. Bu geçiş sürecinin evrelerini ve hormon düzeylerindeki değişimlerin vücuda etkilerini anlamak, bu dönemi sağlıkla ve yaşam kalitesinden ödün vermeden geçirmeye yardımcı olur.

1. Premenopoz

Hormon seviyelerinde henüz belirgin değişikliklerin yaşanmadığı, adet döngüsünün düzenli devam ettiği dönemdir. Bu aşamada östrojen ve progesteron seviyeleri genellikle sabittir ve kadın doğurganlığını sürdürmektedir.

2. Perimenopoz

Menopoza geçiş sürecidir ve genellikle 40’lı yaşların ortasında başlar. Östrojen seviyelerinde dalgalanmalar görülmeye başlar. Adet düzensizlikleri, sıcak basmaları, gece terlemeleri, uyku bozuklukları, ruh hali değişimleri gibi belirtiler sıkça görülür. Bu dönem birkaç ay veya birkaç yıl sürebilir.
(kaynak)

3. Menopoz

Bir kadının arka arkaya 12 ay boyunca hiç adet görmemesiyle tanımlanır. Ortalama menopoz yaşı 51 civarındadır. Bu dönemde yumurtalıklar östrojen ve progesteron üretimini büyük oranda durdurur.

4. Postmenopoz

Menopoz sonrası dönemdir. Perimenopoz döneminde başlayan semptomlar sürebilir fakat zamanla azalır. Ancak östrojen seviyesinin kalıcı olarak düşük kalması nedeniyle osteoporoz ve kalp-damar hastalıkları riski artar.

Kadın Hormonlarının Önemi

Östrojen ve Progesteronun Görevleri:

• Östrojen: Adet döngüsünün düzenlenmesini sağlar, kemik sağlığını destekler, cilt ve mukoza yapısını korur, kolesterol dengesine ve ruh haline etki eder.
• Progesteron: Rahim iç tabakasını gebelik için hazırlar, adet döngüsünü düzenler ve gebeliğin sürdürülmesine yardımcı olur.

Hormon Düzeylerinin Düşmesinin Etkileri:

• Kemik Sağlığı: Östrojenin azalması, kemik yoğunluğunda kayba neden olur ve osteoporoz riskini artırır.
• Kalp Damar Sistemi: Kolesterol dengesizlikleri oluşabilir, kalp hastalıkları riski yükselir.
• Ürogenital Sistem: Vajinal duvarlar incelir, kuruluk ve idrar yolu enfeksiyonları daha sık görülür.
  (kaynak)

Premenopoz Döneminde Yapılması Gerekenler

1. Fiziksel Aktivite:

Düzenli egzersizler (aerobik ve ağırlık çalışmaları) kas kütlesini korur, kemikleri güçlendirir ve genel sağlığı destekler. Özellikle sarcopenia (yaşla birlikte kas kaybı) riskine karşı önemlidir.

2. Sağlıklı Beslenme:

Kalsiyum ve D vitamini açısından zengin bir diyet, kemik sağlığı için elzemdir. Süt ürünleri, koyu yeşil yapraklı sebzeler, kuruyemişler ve balık önerilir. Gerekirse takviye kullanılabilir.
(kaynak)

3. Kilo Kontrolü:

Fazla kilolar eklem yükünü artırır ve kalp hastalığı riskini yükseltir. Yağ dokusundaki hormonal dengesizlikler de süreci olumsuz etkileyebilir.

4. Düzenli Doktor Kontrolleri:

Hormonal değişimler, kemik yoğunluğu ve genel sağlık durumu için düzenli takip, erken müdahale şansı sağlar.

Menopozal Hormon Tedavisi (MHT)

Endikasyonlar:

• Şiddetli sıcak basmaları ve gece terlemeleri
• Vajinal kuruluk, cinsel ilişkide ağrı
• Yüksek osteoporoz riski ve diğer tedavilerin uygun olmaması

Kontrendikasyonlar:

• Meme veya rahim kanseri öyküsü
• Venöz tromboz geçirmiş olmak
• Karaciğer hastalıkları
• Kontrolsüz hipertansiyon

Efsaneler ve Gerçekler:

• Efsane: Hormon tedavisi meme kanseri yapar.
  Gerçek: Risk, kullanılan hormon tipi, süre ve bireysel faktörlere bağlıdır. Uygun dozda ve doğru hasta seçimiyle risk minimuma iner.
  (kaynak)
• Efsane: Her kadın hormon tedavisi almalıdır.
  Gerçek: Tedavi kişiye özel planlanmalı ve risk-fayda analizi yapılmalıdır.

Kas Kütlesi ve Olası Komplikasyonların Önemi

Sarkopeni:

Yaşa bağlı kas kütlesi kaybıdır. Denge bozukluğu, düşme ve kırıklara yol açabilir.

Osteoporoz:

Kemik yoğunluğu azalır, kırık riski artar. Erken tanı için kemik yoğunluğu ölçümleri (densitometri) önerilir.

Atrofik Sistit ve Vajinit:

Östrojen düşüşü nedeniyle idrar yollarında ve vajinada kuruluk, tahriş ve enfeksiyon oluşabilir. Bu durumlar hormon tedavisiyle ve lokal östrojen uygulamalarıyla yönetilebilir.

Sonuç

Menopoz, hayatın doğal bir evresi olsa da doğru bilgi, önlem ve tıbbi destek ile bu dönemi konforlu geçirmek mümkündür. Kas ve kemik sağlığı, hormon dengesi ve yaşam tarzı değişiklikleriyle kadınlar kaliteli yaşamlarını sürdürebilir.

💡 Uzman bir kadın doğum doktoru mu arıyorsunuz?
Tedolog.com üzerinden size en yakın jinekoloji uzmanını hemen bulun ve sağlıklı yaşlanma süreciniz için doğru adımı atın!

Kaynaklar:

Menopause hormone therapy: Is it right for you?

Postmenopausal Atrophic Vaginitis

Perimenopause

Menopause

Menopausal Hormone Replacement Therapy

Estrojen therapy

A Guide to Perimenopause, Menopause, and Postmenopause

Kızamık: Neden Tehlikeli ve Nasıl Korunabiliriz?

Kızamık: Neden Tehlikeli ve Nasıl Korunabiliriz?

Kızamık sadece “çocuk hastalığı” değildir — özellikle yetişkinler, hamileler ve 5 yaş altı çocuklar için ciddi komplikasyonlara yol açabilen bulaşıcı bir viral enfeksiyondur.

Belirtiler:

• Yüksek ateş (40°C’ye kadar)
• Yoğun burun akıntısı, öksürük, göz kızarıklığı
• Işık hassasiyeti
• Ağız içinde beyaz lekeler (Koplik lekeleri)
• Yüzden başlayıp tüm vücuda yayılan döküntü
• Kızamık Neden Tehlikeli?

Bağışıklık sistemini zayıflatarak başka enfeksiyonlara zemin hazırlar. Olası komplikasyonlar:

• Zatürre
• İşitme kaybına yol açabilen kulak iltihabı
• Ensefalit (beyin iltihabı)
• Yıllar sonra bile ölümcül olabilen SSPE (Subakut Sklerozan Panensefalit)

Nasıl Bulaşır?

Kızamık virüsü son derece bulaşıcıdır — öksürük, hapşırık, konuşma yoluyla havaya yayılır. Enfekte bir kişiyle aynı ortamda bulunan aşısız kişilerin %90’ı hastalanır.

Korunma Yolları:

• AŞI – En etkili ve güvenilir koruma!

1. doz: 12. ayda
2. doz: 6 yaşında yapılmalıdır.

Aşısız yetişkinler de mutlaka aşılanmalıdır.

• Hasta kişi en az 4 gün boyunca izole edilmelidir.
• Dengeli beslenme, vitamin desteği ve sağlıklı yaşam bağışıklığı güçlendirir.

Evde Kızamık Görülürse Ne Yapmalı?

• Hasta kişiyi ayrı bir odada izole edin.
• Odayı sık sık havalandırın, yüzeyleri silin.
• Aile bireylerinin aşılı olduğundan emin olun.
• Bol sıvı, dinlenme ve nemli bir ortam sağlanmalı.

Parkinson Hastalığı: Belirtileri, Erken Teşhis, Tedavi Seçenekleri ve Aile Desteği

Parkinson Hastalığı: Belirtileri, Erken Teşhis, Tedavi Seçenekleri ve Aile Desteği

Parkinson hastalığı, beyindeki dopamin üreten hücrelerin zamanla kaybolmasıyla ortaya çıkan kronik bir sinir sistemi hastalığıdır. Genellikle ileri yaşlarda görülse de, her yaştan bireyi etkileyebilir. Üstelik bu hastalık sadece bireyin değil, yakın çevresinin de yaşam kalitesini derinden etkiler. Bu yazıda, Parkinson’un hem motor hem de motor dışı belirtilerini, erken teşhisin önemini, güncel tedavi yöntemlerini ve aile desteğinin gücünü ele alacağız.

Motor Belirtiler Nelerdir?

Hastalık, öncelikle hareket sistemini etkileyen çeşitli motor belirtilerle kendini gösterir:

• Tremor (titreme): Genellikle ellerde başlar ve özellikle dinlenme sırasında belirginleşir.

• Bradikinezi: Hareketlerde yavaşlama ve günlük aktivitelerde zorlanma.

• Kas sertliği (rijidite): Kaslarda katılık ve buna bağlı ağrı.

• Postüral instabilite: Denge kaybı ve düşme riski.

 Motor Dışı Belirtiler

Bununla birlikte, Parkinson yalnızca fiziksel hareketleri değil, zihinsel ve duygusal alanları da etkiler. Şu belirtiler yaygındır:

• Depresyon ve anksiyete

• Uyku bozuklukları

• Koku alma duyusunda azalma

• Dikkat dağınıklığı ve yorgunluk

Araştırmalar, bu motor dışı semptomların da hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürdüğünü göstermektedir.

 Erken Teşhis: Neden Hayati?

Parkinson yavaş ilerleyen bir hastalık olduğundan, ilk belirtiler genellikle hafife alınır. Oysa erken teşhis sayesinde:

• İlaç tedavisine daha iyi yanıt alınabilir,

• Hastalığın ilerleme hızı yavaşlatılabilir,

• Günlük yaşam daha uzun süre bağımsız sürdürülebilir.

Tanı konulurken nörolojik muayene, hasta öyküsü ve özel görüntüleme teknikleri (örneğin: DaTSCAN) kullanılır. Dahası, yeni araştırmalar, bazı bireylerin hastalığı koku değişikliklerinden erken fark edebileceğini göstermektedir.

 İlaçlar ve Fiziksel Tedaviler

Bugün Parkinson’un kesin bir tedavisi olmasa da, semptomları yönetmek için pek çok yöntem kullanılmaktadır:

• İlaç tedavisi: L-Dopa, dopamin agonistleri ve MAO-B inhibitörleri öne çıkar.

• Fizik tedavi: Hareket kabiliyetini desteklemek için egzersiz, dans ve yoga önerilir.

• Derin beyin stimülasyonu (DBS): Ciddi motor semptomlar için elektrot yerleştirilen cerrahi bir yöntemdir.

• Psikolojik destek: Depresyon, kaygı ve tükenmişlik için terapi ve gerekiyorsa ilaç desteği önerilir.

Aile ve Yakınların Rolü

Unutulmamalıdır ki, Parkinson yalnızca tıbbi değil, aynı zamanda sosyal bir hastalıktır. Bu nedenle hasta yakınlarının rolü kritiktir.

Aileler şunları sağlayabilir:

• Duygusal destek: Anlayış ve sabır, tedavi kadar önemlidir.

• Günlük destek: Günlük işlerde yardım, hastanın motivasyonunu artırır.

• Tıbbi takip: Randevulara eşlik etmek, ilaçları düzenli almasını sağlamak.

• Bilgililik: Hastalık hakkında bilgi edinmek ve güncel kalmak.

Özellikle bakım veren kişilerin de kendi ruh sağlığını ihmal etmemesi gerekir. Destek grupları ve danışmanlık hizmetleri bu noktada büyük fark yaratabilir.

 Doğru Uzmanı Tedolog.com’da Bulun

Parkinson ile ilgili en güncel yaklaşımlar ve etkili bakım planları, doğru doktorla başlar.
Tedolog.com üzerinden size en yakın bölgede Parkinson alanında uzman nörologlara ulaşabilir, kişisel ihtiyaçlara uygun çözümler geliştirebilirsiniz.

Kaynaklar:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32068420/?utm_source

https://www.nature.com/articles/nrneurol.2013.176?utm_source

https://www.verywellhealth.com/parkinsons-disease-7151617?utm_source

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10214089/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36703272/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33372386/