Anemi: Türleri, Belirtileri, Tanı ve Tedavi
Anemi, kırmızı kan hücrelerinin (eritrositler) veya kandaki hemoglobin düzeyinin azalmasıyla karakterize edilen, dokulara yeterli oksijen taşınamamasına yol açan yaygın bir sağlık sorunudur. Kadınlar ve çocuklar arasında dünyada ve Türkiye’de en sık görülen hastalıklardan biridir.
Anemi Türleri:
- Demir eksikliği anemisi: En yaygın anemi türüdür ve hemoglobin üretimi için gerekli olan demirin eksikliğinden kaynaklanır.
- Megaloblastik anemi: B12 vitamini veya folik asit eksikliğine bağlı olarak gelişir.
- Hemolitik anemi: Kırmızı kan hücrelerinin erken yıkımı ile oluşur.
- Aplastik anemi: Kemik iliğinin yeterli hücre üretememesi nedeniyle ortaya çıkar.
- Kalıtsal anemiler: Talasemi, orak hücre anemisi ve herediter sferositoz gibi genetik geçişli hastalıkları içerir.
Türkiye’de Aneminin Yaygınlığı:
Türkiye Sağlık Bakanlığı ve çeşitli araştırma kurumlarına göre, demir eksikliği anemisi en yaygın anemi türüdür. Üreme çağındaki kadınların %20 ila %40’ında demir eksikliği görülmektedir. 5 yaş altı çocuklarda bu oran %35’e kadar çıkmaktadır.
Aneminin en sık görüldüğü bölgeler:
- Güneydoğu Anadolu Bölgesi
- Doğu Anadolu Bölgesi
- Sağlık hizmetlerine erişimin kısıtlı olduğu kırsal bölgeler
Başlıca nedenler:
- Demir açısından zengin gıdaların yeterince tüketilmemesi
- Paraziter enfeksiyonlar (özellikle bağırsak parazitleri)
- Aşırı adet kanamaları
- Sık aralıklarla yapılan doğumlar
Anemi Tanısı Nasıl Konur?
En yaygın tanı yöntemi tam kan sayımıdır. Bu test ile şu değerler değerlendirilir:
- Hemoglobin düzeyi (Kadınlarda <12 g/dl, erkeklerde <13 g/dl)
- Hematokrit
- Eritrosit sayısı
- Ortalama eritrosit hacmi (MCV)
Ek testler:
- Ferritin düzeyi
- Serum demiri ve total demir bağlama kapasitesi (TİBC)
- B12 vitamini, folik asit düzeyleri
Gebelikte Anemi:
Gebelikte kan hacmi %30–50 oranında artar, bu da hemoglobin konsantrasyonunda görece düşüşe neden olur. Türkiye’de gebeliğe bağlı anemi önemli bir halk sağlığı sorunudur; özellikle üçüncü trimesterde hamile kadınların %25 ila %40’ında anemi görülmektedir.
Riskleri:
- Erken doğum
- Düşük doğum ağırlığı
- Anne için doğum sonrası yorgunluk ve yavaş iyileşme
Korunma: Gebeliğin erken dönemlerinde demir ve folik asit takviyesi yapılmalıdır.
Kalıtsal Anemiler:
Talasemi: Türkiye, özellikle Akdeniz ve Çukurova bölgelerinde talasemi taşıyıcılığı açısından yüksek riskli ülkeler arasında yer alır. Bu bölgelerde nüfusun %10’una kadarında beta-talasemi taşıyıcılığı saptanmıştır. Beta-talasemi, hemoglobinin beta zincirlerinin üretimindeki bozuklukla karakterize edilir. Kronik hipokromik anemiye yol açar ve bazı hastalarda düzenli kan transfüzyonu gerekebilir.
Orak hücreli anemi (Orak hücre hastalığı): Kırmızı kan hücrelerinin orak şeklini alarak daha hızlı yıkılması ve damar tıkanıklıklarına neden olması ile karakterizedir. Bu durum ağrılı krizlere ve organ hasarına neden olabilir. Türkiye’de nadir olmakla birlikte bazı bölgelerde vakalar bildirilmektedir.
Herediter sferositoz ve diğer hemoglobinopatiler de tanı konulması gereken genetik hastalıklardandır.
Genetik danışmanlık ve doğum öncesi tarama: Özellikle yüksek riskli bölgelerde, çocuk sahibi olmak isteyen çiftlere genetik danışmanlık verilmesi ve taşıyıcılık testi yapılması önerilir.
Anemi Belirtileri:
- Sürekli yorgunluk
- Halsizlik
- Baş dönmesi
- Eforla nefes darlığı
- Soluk cilt ve mukozalar
- Baş ağrısı
- Kalp çarpıntısı
- Soğuk el ve ayaklar
Korunma Yolları:
- Demir açısından zengin beslenme (kırmızı et, baklagiller, ıspanak)
- Demir ile zenginleştirilmiş gıdaların kullanımı (okullarda uygulanan programlar)
- Çocuklarda, gençlerde ve üreme çağındaki kadınlarda düzenli taramalar
- Periyodik sağlık kontrolleri
Tedavi:
- Demir takviyeleri (Türkiye’de ferrosülfat, ferum-hekzan, şurup ve kapsül formları yaygın olarak kullanılmaktadır)
- B vitamini ve folik asit desteği
- Ağır vakalarda hastaneye yatış ve kan transfüzyonu
Sonuç:
Sizde veya yakınlarınızda yukarıdaki belirtiler varsa, anemiyi ciddiye almalı ve zaman kaybetmeden bir sağlık profesyoneline başvurmalısınız. Tedolog.com üzerinden uzman dahiliyeciler, hematologlar ve aile hekimlerine kolayca ulaşabilir, uygun tedavi planına ulaşabilirsiniz.
Kaynaklar:
How will your doctor know you have anemia?
Diagnostic approach to anemia in adults
