Omurganızda gizli bir “S” mi var?
Skolyoz, omurganın yana doğru eğrilmesiyle karakterize edilen ve çoğunlukla ergenlik döneminde ortaya çıkan bir kas-iskelet sistemi hastalığıdır. Genellikle “S” ya da “C” harfi şeklinde bir eğrilik oluşturur ve ilerleyici olabilir. Bu durum hem fiziksel hem de psikolojik sorunlara yol açabileceği için erken tanı ve uygun tedavi yöntemleri büyük önem taşır. Özellikle yüzme gibi sporların, skolyozun ilerlemesini yavaşlatıcı ve semptomları hafifletici etkileri bilimsel çalışmalarla da desteklenmektedir.
Skolyoz Nedir?
Skolyoz, omurganın normal anatomik yapısından saparak sağa veya sola eğrilmesi durumudur. Çoğunlukla idiyopatik (sebebi bilinmeyen) olsa da, doğumsal (konjenital), nöromüsküler (kas hastalıklarına bağlı) veya dejeneratif nedenlere bağlı olarak da gelişebilir. İdiyopatik skolyoz en yaygın türüdür ve genellikle 10-15 yaş arasında, büyümenin en hızlı olduğu dönemde ortaya çıkar.
Skolyoz genellikle ağrısızdır; bu nedenle hastalığın başlangıç döneminde fark edilmesi zordur. Ancak zamanla omuz asimetrisi, kalça dengesizliği, belde ya da sırtta çıkıntı, kamburluk ve ileri vakalarda nefes darlığı gibi belirtiler gelişebilir.
Erken Tanının Önemi
Skolyozun tedavisinde erken tanı, hastalığın seyrini belirleyen en kritik faktörlerden biridir. Özellikle büyüme çağındaki çocuklarda omurga eğriliği hızla ilerleyebilir. Bu nedenle skolyozun erken dönemde fark edilmesi, eğriliğin ilerlemesini önlemede ve daha az invaziv yöntemlerle tedavi edilmesinde hayati rol oynar.
Erken tanı sayesinde:
Eğriliğin ilerlemesi durdurulabilir veya yavaşlatılabilir.
Egzersiz ve korselerle cerrahiye gerek kalmadan kontrol sağlanabilir.
Postüral bozukluklara ve psikolojik etkilere karşı önlem alınabilir.
Cerrahi gerektiren ciddi deformitelerin önüne geçilebilir.
Okullarda yapılan tarama programları ve ebeveynlerin farkındalığı, skolyozun erken tanısında önemli bir yer tutar. Omuz yüksekliğinde, kalça seviyesinde ya da kürek kemiklerinde asimetri fark eden ailelerin, vakit kaybetmeden bir ortopedi veya fizik tedavi uzmanına başvurmaları gerekmektedir.
Tedavi Yöntemleri
Skolyozun tedavisi, eğriliğin derecesine, hastanın yaşına, büyüme potansiyeline ve genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir. Başlıca tedavi seçenekleri:
- Gözlem (Takip): 20 dereceye kadar olan eğriliklerde uygulanır. Düzenli aralıklarla röntgen çekilerek eğriliğin ilerleyip ilerlemediği kontrol edilir.
- Korse Tedavisi: 20–40 derece arasındaki eğriliklerde, özellikle büyüme çağındaki çocuklarda kullanılır. Korseler eğriliği düzeltmez ama ilerlemesini durdurabilir.
- Egzersiz ve Fizik Tedavi: Kasları güçlendirmeye ve postürü düzeltmeye yönelik özel egzersiz programları uygulanır. Schroth metodu gibi skolyoz özel egzersizleri bu konuda yaygın olarak kullanılmaktadır.
- Cerrahi Müdahale: 45 derece üzerindeki eğriliklerde ve yaşam kalitesini düşüren vakalarda uygulanır. Omurgaya yerleştirilen çubuklar veya vida sistemleri ile eğrilik düzeltilmeye çalışılır.
Sporun ve Yüzmenin Skolyoza Faydaları
Spor, skolyoz tedavisinde tamamlayıcı bir rol oynar. Özellikle yüzme, hem simetrik bir spor olması hem de omurgayı zorlamadan tüm vücut kaslarını çalıştırması nedeniyle skolyozlu bireyler için önerilen en ideal egzersizlerden biridir.
Yüzmenin skolyoza olan faydaları:
Kas dengesini geliştirir: Omurga etrafındaki kasları simetrik şekilde güçlendirir. Bu, omurgayı destekleyen kas yapısının dengeli gelişmesine katkı sağlar.
Omurga basıncını azaltır: Su içerisindeki kaldırma kuvveti vücut ağırlığını azalttığı için omurga üzerindeki basınç da azalır.
Duruş bozukluklarını düzeltir: Yüzme, doğru nefes alma teknikleri ve düzgün vücut pozisyonu gerektirdiği için postürün düzelmesine yardımcı olur.
Sırt ve bel kaslarını güçlendirir: Özellikle sırtüstü ve serbest stil yüzme, sırt ve bel kaslarını etkin şekilde çalıştırır.
Ağrıyı azaltır: Düzenli yüzme egzersizleri, kas spazmlarını azaltır, vücut esnekliğini artırır ve böylece skolyoza bağlı gelişebilecek ağrıların önüne geçebilir.
Yüzmenin dışında pilates, yoga, yürüyüş ve denge egzersizleri de skolyoz hastaları için faydalı olabilir. Ancak her spor dalı her skolyozlu birey için uygun değildir. Örneğin; ağır yük kaldırma, tek taraflı kas kullanımını teşvik eden sporlar (tenis, okçuluk, halter) skolyozun ilerlemesine neden olabilir. Bu nedenle egzersiz planı mutlaka uzman denetiminde oluşturulmalıdır.
Psikolojik ve Sosyal Boyutu
Skolyoz sadece fiziksel değil, psikolojik yönleriyle de ele alınması gereken bir hastalıktır. Özellikle ergenlik çağında vücut görünümünde meydana gelen değişiklikler, özgüven kaybına, sosyal çekingenliğe ve depresyona yol açabilir. Bu nedenle skolyoz tedavisinde fiziksel iyileşmenin yanında psikolojik destek de ihmal edilmemelidir. Spor aktiviteleri, hem fiziksel sağlığı geliştirmek hem de bireyin özgüvenini artırmak açısından son derece faydalıdır.
Sonuç
Skolyoz, erken tanı konduğunda ve doğru yaklaşımlarla yönetildiğinde kontrol altına alınabilir.Ailelerin ve öğretmenlerin farkındalığı, okul taramalarının etkinliği ve düzenli kontroller skolyozla mücadelede kritik öneme sahiptir. Tedavi sürecinde yüzme gibi simetrik sporların rolü yadsınamaz. Hem kas dengesini sağlar, hem duruşu düzeltir hem de bireyin yaşam kalitesini artırır. Skolyozla mücadelede temel prensip; erken tanı, doğru tedavi ve düzenli egzersizle yaşamın her alanında dengeyi sağlamaktır.
………
Kuru T, Yeldan İ, Dereli EE, Özdinçler AR, Dikici F, Çolak İ. The efficacy of three-dimensional Schroth exercises in adolescent idiopathic scoliosis: a randomized controlled clinical trial. Clinical Rehabilitation. 2016;30(2):181–190.
World Health Organization (WHO). Spinal disorders.
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/spinal-disorders
American Association of Neurological Surgeons (AANS). Scoliosis Overview.
T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Okul Çağı Çocuklarında Skolyoz Tarama Rehberi. 2023.
