Uzayda ve Dünyada Robotik Cerrahinin Geleceği: Yapay Zeka, 5G ve Uzaktan Operasyonlar
Son yıllarda robotik cerrahi teknolojileri tıpta devrim yaratmaya başladı. Uzayda gerçekleştirilen ilk deneylerden Çin’deki 5G destekli operasyonlara kadar birçok örnek, bu teknolojilerin potansiyelini gözler önüne seriyor. İşte bugüne kadar yapılan önemli deneyler:
spaceMIRA: Yerçekimsiz Ortamda Cerrahi
2024 yılının Şubat ayında Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS), Nebraska Üniversitesi ve Virtual Incision tarafından geliştirilen mini robot spaceMIRA, simüle edilmiş cerrahi işlemleri başarıyla gerçekleştirdi. Yaklaşık 900 gram ağırlığındaki robot, Dünya’dan kontrol edilerek doku kesme ve taşıma gibi görevleri mikro yerçekimi ortamında yerine getirdi (asme.org).
Çin’de 5G ile Uzaktan Cerrahi
Ekim 2023’te Çinli cerrahlar, Toumai® robotik cerrahi sistemi ile 5G bağlantısı üzerinden 2000 km mesafedeki bir çocuk hastaya laparoskopik ameliyat uyguladı (microport.com).
Benzer şekilde, Şanghay’dan kontrol edilen bir robotla uzak şehirdeki hastaya tiroid ameliyatı yapıldı. Bu başarı, uzak bölgelerde cerrah eksikliğini telafi etme açısından umut verici (bmcsurg.biomedcentral.com).
STAR: Otonom Cerrahi Robot
Johns Hopkins Üniversitesi araştırmacıları tarafından geliştirilen STAR (Smart Tissue Autonomous Robot), deney hayvanlarında bağımsız bağırsak ameliyatları gerçekleştirdi. 3D endoskop ve makine öğrenmesi sayesinde, insan cerrahlarıyla kıyaslandığında daha hassas ve başarılı operasyonlar sundu (as.com).
Yapay Zeka Destekli Otonomi
2025 yılında geliştirilen SRT-H adlı sistem, dil kontrollü ve taklit öğrenme tabanlı bir yapay zeka altyapısı ile otonom kolesistektomi (safra kesesi çıkarımı) işlemini başarıyla gerçekleştirdi (arxiv.org).
Johns Hopkins araştırmacıları ayrıca çok modelli yapay zeka kullanarak robotların, cerrahi prosedürleri gerçek zamanlı analiz edip uygulamalarını sağlayacak yeni algoritmalar üzerine çalışıyor (engineering.jhu.edu).
Ancak, bu teknolojinin getirdiği avantajların yanı sıra bazı komplikasyonlar ve riskler de bulunmaktadır. Bu yazıda, robotik cerrahinin potansiyel komplikasyonları ve Türkiye’deki uygulamaları ele alınacaktır. (Robotik Cerrahi) (da Vinci Surgical System)
Robotik Cerrahinin Potansiyel Komplikasyonları
Robotik cerrahi, genel olarak güvenli bir yöntem olarak kabul edilse de, bazı komplikasyonlar rapor edilmiştir. 2015 yılında yapılan bir retrospektif çalışmada, 2000-2013 yılları arasında ABD’de gerçekleştirilen robotik cerrahi işlemlerinde 144 ölüm, 1.391 hasta yaralanması ve 8.061 cihaz arızası rapor edilmiştir. Bu komplikasyonlar arasında en yaygın olanları şunlardır:BBC+1arXiv+1
- Alet parçalarının hastanın vücuduna düşmesi (%14,7)
- Aletlerin elektriksel ark oluşturması (%10,5)
- Aletlerin istenmeyen hareketleri (%8,6)
- Sistem hataları (%5)
- Görüntüleme sorunları (%2,6)
Bu tür arızalar, operasyonların kesintiye uğramasına veya hasta yaralanmalarına yol açabilir. Özellikle karmaşık cerrahi alanlarda, bu risklerin daha yüksek olduğu belirtilmektedir.
Türkiye’de Robotik Cerrahi Uygulamaları
Türkiye, robotik cerrahi alanında önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Medipol Üniversitesi Hastanesi, Türkiye’de en gelişmiş cerrahi robotu kullanarak önemli operasyonlar gerçekleştirmektedir. Ayrıca, Acıbadem Sağlık Grubu, da Vinci Xi sistemi ile robotik cerrahi uygulamalarını başarıyla sürdürmektedir. Acıbadem Healthcare Services
Türkiye’de robotik cerrahi, üroloji, jinekoloji, genel cerrahi ve kardiyovasküler cerrahi gibi birçok alanda uygulanmaktadır. Özellikle prostat kanseri, böbrek kanseri ve kalp kapakçığı ameliyatlarında robotik cerrahi tercih edilmektedir. Bu teknolojinin kullanımı, hastaların daha hızlı iyileşmesini ve hastanede kalış süresinin azalmasını sağlamaktadır. Robotic Surgery
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Robotik cerrahinin avantajlarına rağmen, bazı riskler ve sınırlamalar bulunmaktadır:
- Ekipman Arızaları: Robotik sistemlerde meydana gelebilecek arızalar, operasyonun kesintiye uğramasına veya komplikasyonlara yol açabilir.
- Yüksek Maliyet: Robotik cerrahi sistemleri ve ilgili ekipmanlar yüksek maliyetlidir, bu da sağlık hizmeti sunucuları için ekonomik bir yük oluşturabilir. Robotic Surgery
- Eğitim ve Deneyim: Cerrahların robotik sistemleri etkin bir şekilde kullanabilmesi için özel eğitim alması gerekmektedir. Yetersiz eğitim, komplikasyon riskini artırabilir.
- Veri Güvenliği: Uzaktan cerrahi uygulamalarında veri güvenliği ve bağlantı kalitesi önemli bir faktördür. Bağlantı sorunları, operasyonun başarısını etkileyebilir.
🔍 Sonuç
spaceMIRA, STAR ve 5G destekli Toumai gibi sistemlerle yapılan deneyler, robotik cerrahinin sadece geleceğin değil, bugünün de teknolojisi olduğunu gösteriyor. Uzak bölgeler, savaş alanları ve uzay görevleri gibi ekstrem koşullarda hayat kurtarabilecek bu teknoloji, sağlık hizmetlerine erişimde devrim yaratabilir.
Robotik cerrahi, modern tıbbın sunduğu en ileri teknolojilerden biridir ve Türkiye’de de başarılı bir şekilde uygulanmaktadır. Ancak, bu teknolojinin getirdiği riskler ve sınırlamalar göz önünde bulundurulmalı, cerrahların yeterli eğitim alması ve ekipmanların düzenli bakımı sağlanmalıdır. Hastalar, robotik cerrahiye uygunlukları konusunda doktorlarıyla detaylı bir şekilde görüşmeli ve bilinçli kararlar almalıdır.
