Türkiye’de Kene Kaynaklı Hastalıklar: Patogenez, Belirtiler, İlk Yardım, Yardım Arama Zamanları ve Devlet Tedbirleri
Giriş
Kene ısırıkları; viral (Kırım-Kongo Kanamalı Ateş), bakteriyel (Lyme borreliosis, anaplazmoz, ehrlichiosis) ve protozoal (babesiosis, theileriosis) hastalıklara neden olabilir. Bu hastalıklar Türkiye’de özellikle kırsal alanlarda önemli halk sağlığı sorunları yaratmaktadır Tick-Borne Diseases in Turkey
- Temel Kene Kaynaklı Hastalıklar ve Patogenez
Crimean-Congo hemorrhagic fever virus
|
- Klinik Belirtiler ve Ne Zaman Yardım Alınmalı
- KKKA: aniden başlayan yüksek ateş, baş ağrısı, kas ağrısı, iç/dış kanama – herhangi bir kanama veya şok belirtilerinde derhal hastaneye başvurulmalı КККА.
- Lyme: ısırıyı takip eden 1–2 haftada eritem migrans (hedef benzeri döküntü), nörolojik veya eklem belirtileri – enfeksiyon belirtileri başladıysa enfeksiyon uzmanına başvurulmalı.
- Anaplazmoz/Ehrlichiosis/Babesiosis: gribe benzeyen semptomlarla birlikte ateş > 38 °C, halsizlik, kas-eklem ağrısı – ateş, kene öyküsü var ise genel cerrahi değil infeksiyon uzmanı veya dahiliye doktora başvurulmalı.
- Kene Isırığında İlk Yardım
- Kenenin doğru çıkarılması: Doğrudan, bastırmadan pensle çekilmelidir hsgm.saglik.gov.tr.
- Yara bakımı: Bölge dezenfekte edilmeli, 14 gün takip edilmeli. Ateş, roj proteinleri, sistemik belirtiler görülürse tıbbi yardım alınmalı.
- Profilaktik antibiyotik: Yüksek riskli Lyme durumlarında (endemi, uzun süreli kene bağlılığı) doktor kontrolünde bir doz doksisiklin verilebilir .
- En Tehlikeli Semptomlar
- KKKA: iç kanama, ciddi trombositopeni, şok ve organ yetmezliği. Hastaneye yatış için acil işaretlerdir.
- Lyme: yüz felci, meningo-ensefalit veya kronik artrit gelişirse erken müdahale gereklidir.
- Babesiosis: ağır hemoliz, sarılık, karaciğer/kidney fonksiyon bozukluğu tehlikeli olabilir.
- Türkiye’de Endemik Bölgeler
- KKKA: özellikle Orta ve Doğu Karadeniz, İç Anadolu’nun kuzeyi, Kelkit Vadisi (Tokat, Sivas, Yozgat, Çorum, Amasya, Erzurum, Gümüşhane, Giresun, Samsun)… 2002–2023 arasında ~9 700 vakada yaklaşık %5 mortalite oranı vardır en.wikipedia.orgtektiklabilgielinde.saglik.gov.tr+1pmc.ncbi.nlm.nih.gov+1.
- Lyme: Marmara ve Karadeniz kıyı şeridi (Rize, Trabzon) özellikle insan vakalarıyla tanımlanmıştır .
- Anaplazmoz, ehrlichiosis, babesiosis: yaygın, ancak vaka sayıları daha düşüktür; kırsal alanlarda zaman zaman rastlanır .
Tick-Pathogen Interactions and Vector Competence
- Devletin Kene Mücadelesi ve Kontrol Önlemleri
- Monitör sistemleri: 2002’den beri “KKKA Bilgi Sistemi” ile ülke çapında gerçek zamanlı izleme, referans ve bölge laboratuvarları faaldir (19 merkez) .
- Vektör kontrolü: Akdeniz iklim bölgesinde hayvan ve çevre akarisit uygulamaları, keneli bölgelerde bitki temizliği yapılmaktadır .
- Eğitim & iletişim: Bakanlık tarafından el broşürleri, afişler, saha eğitimleri, halk sağlığı toplantıları ile kene riski ve korunma yöntemleri halka duyurulmaktadır hsgm.saglik.gov.tr.
- One Health yaklaşımı: Sağlık, tarım, çevre ve hayvan sağlığı birimleri birlikte çalışarak entegre mücadele yürütmektedir .
Sonuç
Türkiye’de kene kaynaklı hastalıklar (özellikle KKKA) ciddi halk sağlığı sorunu olmasına rağmen, 2002’den bu yana bilimsel kanıtlarla desteklenen izleme, müdahale ve halkı bilinçlendirme çalışmalarıyla kontrol altındadır. Kırsal alanlarda yaşayan kişiler hem önleyici tedbirlerle, hem de semptom geliştiğinde en kısa sürede sağlık hizmetlerine başvurmalı; başta ateş, kanama ve nörolojik belirtiler durumlarında zaman kaybetmeden profesyonel yardım aranmalıdır.
Siz de bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Kene kaynaklı hastalıklarla ilgili yaşadığınız deneyimler, sorularınız ya da eklemek istedikleriniz var mı?
Aşağıya yorum bırakın, birlikte tartışalım.
